Canada is populair onder architecten!

We zijn op bezoek bij Jan Timmer en zijn dochter Vanessa. Jan woont prachtig aan Horseshoe Bay in Vancouver. Als we aan komen varen met de ferrie vanuit Vancouver Islands zien we woningen op de rotsen staan tussen de bossen.

Zo mooi liggen de huizen erbij en nu staan we op de patio van één van die woningen.

We zijn door Jan uitgenodigd om te blijven slapen voor een nacht. Als we aankomen staan de lekkere hapjes voor ons klaar en een heerlijke maaltijd.

Jan en ook Vanessa spreken nog uitstekend Nederlands. En wat blijkt, Vanessa woont ook in Utrecht en op nog geen 200 meter van ons huis.

Al gauw gaat het gesprek over de emigratie van Jan. Hij is in augustus 1968, iets meer dan een maand na onze emigratie, met de SS Maasdam naar Canada geëmigreerd. Hij was alleen, afgestudeerd als architect en wilde meer. Ook hij was student aan de universiteit in Delft net als mijn vader. “Van mijn vrienden, de jaarclub van een man of 18, daarvan zijn zeker 15 alle kanten op gevlogen. Architecten gingen naar Zuid-Afrika, maar die zijn wel allemaal teruggekomen naar Nederland, een natuurkunde-student, hij zit in Montreal. Er was een algehele onrust om de vleugels uit te slaan.”

Jan zelf wilde ook heel graag in het buitenland werken na zijn studie. “In Nederland weet je ongeveer wel welke kant je op gaat in de architectuur en je weet dat architectenbureaus op een bepaalde manier werken. Het is allemaal te makkelijk voorspelbaar, dus avontuur is zeker een reden om te vertrekken.”

Jan heeft tijdens zijn studie in 1965 stage gelopen in de havens van San Francisco in Amerika. Hij hielp mee prikkeldraad te verschepen naar Da Nang airport in Vietnam. “Dat was om geld te verdienen en ’s avonds werkten we mee met de Amerikaanse studenten om grote demonstratieborden te maken tegen President Johnson met leuzen als “No More War”. Dat was een heel schizofreen bestaan.”

De keuze om te emigreren naar Canada was puur praktisch, omdat Jan niet naar Amerika kon gaan vanwege de Vietnamoorlog. “Ik hou van zeilen en Vancouver is de enige grote stad hier in Canada, die aan het water ligt. Dus het is puur privé interesse.” Vanessa vult aan: “En je hebt ook met die stewardess van het vliegveld gesproken.” Jan vervolgt: “Ja zij zei dat Vancouver fantastisch was en mooi gelegen, dus ja dat klonk goed.”

De 26-jarige Jan vertrok meteen na aankomst in Montreal naar Vancouver met de trein. In Nederland had hij een vriendin Doeshka, maar zij ging niet mee. Twee jaar later is Doeshka alsnog naar Canada gekomen. Ze trouwden en zijn 46 jaren samen geweest. Vorig jaar is Doeshka helaas overleden.

Het verhaal van Jan vind ik mooi om te horen. Hij is net als mijn vader architect en is hetzelfde jaar als ons geëmigreerd. En Jan en mijn vader hebben op dezelfde opleiding gezeten, maar niet tegelijkertijd. Kennelijk was, voor veel studenten aan Delft, Nederland te klein voor hun ambities. Ook mijn vader heeft mogelijk toen het idee opgedaan om te emigreren naar Canada. Een droom die hij jaren na zijn studie op zijn 34ste heeft waargemaakt.

Veel werk als architect was er niet in Vancouver in 1968 vertelt Jan: “Geen van de 36 bureaus die ik bezocht hadden werk voor mij, dus het was puur toeval dat een Zuidafrikaan bij één van de ontwikkelingsmaatschappijen van Grosvener mijn CV zag mij opbelde. Dat was puur geluk.”

Vanessa, de dochter van Jan, luistert zeer betrokken mee en vraagt haar vader nu: “Denk je dat je gebleven was als dat niet gebeurd was?” Jan antwoord: “Je gaat gewoon door. Dit was al na 10 dagen, dus vrij snel.”

Jan vertelt nog een anekdote over zijn aankomst. “Toen ik aankwam hier in Vancouver was er geen plek om te slapen. Bij de YMCA was alles vol. Net dat weekend was de Salmonderby. Dat was in die tijd nog. Dan komt heel BC hier naartoe om te kijken of ze een zalm kunnen vangen. Alle hotels zaten vol. Ook omdat Pierre Trudeau, de vader van de huidige prime-minister, op zijn eerste tournee was door het land. In 1 hotel hadden ze nog een plekje om te slapen en dat was bij de branduitgang. Het hotel is er nog steeds. De deur van de branduitgang had glazen paneeltjes waarop stond, in geval van brand sla de paneeltjes in, doe de deur open en ga naar de brandtrap. Dus daar sliep ik. Het was bovendien ook een hotel waar veel transgenders verbleven. In de eetkamer zat ik gezellig met al deze jongens en dames alle verhalen aan te horen. Het was schitterend.”

Na 10 dagen had Jan dus al baan als architect. Hij had een klein appartement gevonden die uitkeek over het strand van English Bay naar Vancouver Island. “Het was helemaal super-de-luxe. Dus het was een hele goeie start.”

Jan genoot van zijn baan. Hij heeft projecten gedaan in Hawaii en aan de noordkust van Canada. Het bedrijf waar hij werkte hield bij het ontwikkelen van gebouwen ook rekening met de omgeving.

Na een aantal projecten te hebben gedaan en behoorlijk succesvol daarin te zijn, kreeg hij de Governor General Award en werd geadviseerd een extra cursus te doen in Canada, zodat hij een geregistreerd architect kon worden.

Jan is altijd in Canada gebleven. Doeshka zijn vrouw dacht dat ze een paar jaar zouden blijven en dan weer naar Nederland zouden gaan, maar het is anders gelopen. “Ik had het hier teveel naar mijn zin en mijn vrouw naderhand ook en toen kwamen de kindertjes. De oudste Dagmar in ’73 en in ’74 is Vanessa geboren.”

Canada is zijn thuis geworden. “Iedere keer als ik in Nederland ben geweest, dan ga ik bij familie op bezoek en bij kennissen en vrienden enzo en dan zit ik in het vliegtuig terug en dan denk ik, ik ben wel blij dat ik geëmigreerd ben. Hier in Vancouver voel ik mij werkelijk vrij. De sociale controle is hier wel, maar het is niet zo sterk als in Nederland. In Nederland, is mijn ervaring, is het zo dat men heel veel over de schouder kijkt en vergelijkt met elkaar en dat is hier dus een stuk minder en dat vind ik persoonlijk een heel bevrijdend gevoel.”

Ook Jan vindt Canada het land van immigranten. Er zijn hier heel veel verschillende nationaliteiten. “Het is niet zoals in Amerika dat je echt Amerikaans moet zijn eerst en dat het echt een smeltkroes moet zijn. Je wordt hier wel degelijk geapprecieerd als je Oekraïens of Nederlands bent en dat je de tradities daarvan ook viert. Maar je bent wel Canadees. Er is een wederzijds respect hier.”

Zijn dochter Vanessa werkt inmiddels aan de Universiteit van Utrecht en woont voor een groot deel van het jaar nu in Nederland samen met haar Nederlandse vriend die overigens ook uit Vancouver komt.

Jan blijft Nederlander, zegt hij. Hij probeert de Nederlandse manier van denken en werken te gebruiken in zijn werk, “Ik probeer de opleiding die ik in Nederland heb gehad terug te betalen door Nederlandse bedrijven die hier komen te helpen. Ook ben ik adviseur voor een grote rioleringszuiveringsfabriek die nu net gebouwd wordt. Daar wil ik kassen opzetten. Dat is hier aan de noordkant van Vancouver. Dat is een langzaam proces, maar daar heeft Nederland zoveel ervaring in.”

En de Nederlandse producten, die mist Jan niet echt: “Je kunt hier alle Nederlandse producten krijgen, kaas en stroopwafels en nu Vanessa regelmatig naar Nederland gaat brengt zij heel braaf kaas mee en meer dingen. Dat komt allemaal deze kant op.”

• Canada, documentaire fotografie, Emigratie, fotograaf, fotografie, reisfotografie
• 28 juni 2018